Quân đội Đức Quốc xã

Để lại Quân đoàn bộ binh xung kích 5 phối hợp với Quân đoàn bộ binh 14 của Tập đoàn quân 11 giữ tuyến phòng thủ từ phía Đông Novorossiysk đến Severskaya (Tây Nam Krassnodar), Đại tướng Richard Rouff điều hai quân đoàn chủ lực của Tập đoàn quân 17 tập kết tại các bàn đạp tấn công ở phía đông các thị trấn Goryachi-Ylyuch, Neftegorsk và xác định đây là mũi tấn công chính. Mũi tấn công thứ yếu có tác dụng kéo giãn đội hình, buộc quân đội Liên Xô phải rút bớt binh lực ở hướng chủ yếu sang hướng thứ yếu và cũng là mở thêm một mũi đột kích vào Sochi ở phía Nam Tuapse được giao cho ba sư đoàn bộ binh sơn chiến. Tổng binh lực của quân Đức dưới quyền tướng Richard Rouff có 162.000 sĩ quan và binh lính, 2.266 khẩu pháo và súng cối, 147 xe tăng và pháo tự hành, được biên chế như sau.

• Quân đoàn bộ binh 42 của Thượng tướng Bộ binh Franz Mattenklott gồm các sư đoàn bộ binh 132, 153, sư đoàn xe tăng 22 và sư đoàn phục vụ mặt đất 5 của không quân; được giao nhiệm vụ tấn công đánh chiếm thị trấn Goryachi-Ylyuch và đột kích đến thị trấn Shaumian.
• Quân đoàn bộ binh 44 của Thượng tướng Pháo binh Maximilian de Angelis gồm các sư đoàn bộ binh 97, 101 và 257 được giao nhiệm vụ đáng chiếm Neftegorsk và cũng phát triển đến Shaumian, cùng với Quân đoàn 42 hợp vây khoảng 3 đến 4 sư đoàn Liên Xô đang đóng tại đây.
• Các sư đoàn bộ binh sơn chiến 4 (Đức), 2 (Romania) và 5 (Italia) từ khu tam giác Kamennomostskaya - Bagovskaya - Khamyshky hướng đòn tấn công lên sườn núi Kavkaz xung quanh ngọn Belorechensky, mở đường qua các con đèo và đường mòn tiến ra Sochi.
• Tập đoàn không quân 4 (Đức) đã dành phần lớn Cụm không quân Kavkaz gồm 350 máy bay ném bom và cường kích Đức từ các sân bay dã chiến đặt tại Armavir và Taman để yểm hộ cho cuộc tấn công này.

Quân đội Liên Xô

Vì phải giành một phần lực lượng để hỗ trợ cho Tập đoàn quân 47 đã giằng co khu vực Novorossiysk với quân Đức và những tổn thất trong các trận đánh hồi tháng 7, tháng 8 năm 1942; vào thời điểm quân Đức phát động cuộc tấn công, cả hai tập đoàn quân 18 và 56 của Quân đội Liên Xô phòng thủ phía Đông Tuapse chỉ còn 109.000 sĩ quan và binh lính, 1.152 khẩu pháo và súng cối, 71 máy bay, hoàn toàn không có xe tăng.[1]

• Tập đoàn quân 18 do các thiếu tướng F. V. Kamkov và A. A. Grechko lần lượt chỉ huy, gồm các sư đoàn bộ binh 31, 32, 236, 328, 383, 395, tiểu đoàn hải quân đánh bộ 68 và trung đoàn pháo binh 12.
• Tập đoàn quân 56 do thiếu tướng A. I. Ryzhov chỉ huy gồm các sư đoàn bộ binh 30, 339, 353, trung đoàn hải quân đánh bộ 76 và sư đoàn bộ binh sơn chiến 69.
• Cụm quân đồn trú tại khu phòng thủ Tuapse gồm Sư đoàn bộ binh 408 (thiếu trung đoàn 672), trung đoàn hải quân đánh bộ 145, các tiểu đoàn hải quân đánh bộ 143, 324 và tiểu đoàn đặc biệt Spetnaz.

Vào giai đoạn cuối chiến dịch, Cụm phòng thủ Tuapse được tăng cường các sư đoàn bộ binh 242 và 351; nâng quân số cụm quân phòng thủ này lên 32.000 người, 1.792 pháo và súng cối. Tập đoàn quân 18 được tăng cường ba lữ đoàn bộ binh cận vệ 10, 11 và 12.[2]. Tập đoàn quân 56 được tăng cường các lữ đoàn hải quân đánh bộ 83 và 137.[1]

Ban đầu, trung tướng Ya. T. Cherevitsenko dự định tổ chức một đòn tấn công theo kiểu "ra tay trước" của Tập đoàn quân 18 vào Quân đoàn bộ binh 44 (Đức) đang tập kết trước cửa ngõ thị trấn Neftegorsk. Tuy nhiên, tướng N. D. Santykov, tham mưu trưởng Cụm tác chiến Biển Đen khi đó cho rằng không nên thực hiện ý định đó vì một mình Tập đoàn quân 18 đã suy yếu không thể làm nên trò trống gì. Trong khi đó Tập đoàn 56 còn phải san sẻ lực lượng đối phó với Quân đoàn xung kích 5 (Đức) ở khu vực đèo ngang Neberdzhayevskaya, sẽ không đủ quân để đối phó với Quân đoàn bộ binh 42 (Đức) mà trong đội hình của nó, có Sư đoàn xe tăng 22 còn đủ sức chiến đấu làm mũi nhọn đột kích chính. Tướng Ya. T. Cherevitsenko bỏ ý định tấn công và ra lệnh chuẩn bị các biện pháp phòng thủ Tuapse từ xa.[1] Giống như ở các cụm phòng thủ khác của quân đội Liên Xô tại Kavkaz trong thu - đông 1942, mìn và chướng ngại vật vẫn là những vũ khí phòng thủ thụ động nhưng lại phát huy tốt tác dụng của nó. Dọc theo tuyến đường sắt từ Belorechensk qua Shaumian đến Tuapse và các con đường bộ chạy song song với nó ra Biển Đen đến Sochi và xa hơn nữa đến Sukhumi ở phía Nam đều được gài hàng vạn quả mìn chống tăng, mìn vướng nổ chống kỵ binh và mìn sát thương bộ binh.[9]